Historia Stanisławic


Stanisławice leżą na lewym brzegu Raby, na najurodzajniejszych glebach tego regionu. Nazwa patrionimiczna wskazuje na starą metrykę. Jest ona poświadczona w źródłach historycznych pod datą 1364, łącznie z pozostałymi 76 wsiami Bocheńszczyzny.

W zamierzchłych czasach wieś nosiła nazwę Orłowiec. Według legendy Stanisławice leżały pośród lasów dębowych, a potężne dęby były bezpiecznym siedliskiem orłów i stąd pierwotnie nazwa Orłowiec. Natomiast późniejsza a zarazem teraźniejsza nazwa, związana jest ze prawdopodobnie ze św. Stanisławem, biskupem krakowskim, który niejednokrotnie podróżował przez Stanisławice z Krakowa do swojej rodzinnej wsi Szczepanów lub z powrotem.

Wg źródeł historycznych z 1364 roku wieś Orłowiec należała do Rafała z Tarnowa herbu Leliwa. Następnie przeszła w ręce Amora Tarnowskiego. W 1489 roku król Kazimierz Jagiellończyk odkupił wieś i włączył ją wraz z kilkunastoma innymi osadami do swoich dóbr starostwa niepołomickiego, które stanowiło wtedy bardzo znaczny kompleks gospodarczy. W Stanisławicach mieścił się jeden z siedmiu  w tym starostwie folwarków. Lustracja starostwa niepołomickiego z 1564 roku, do którego należało 15 wsi i 6 folwarków, potwierdza przynależność Stanisławic do Niepołomic.Wg tego spisu  wieś Stanisławice posiadała  5 kmieci, podczas gdy sąsiadujący z nimi Kłaj miał w tym czasie 25 kmieci. Królewszczyzną Stanisławice pozostały do pierwszego rozbioru Polski.

Jak pisze Jan Długosz w Liber Beneficiorum w latach 1470-80  z całej wsi Stanisławice oraz z części ról w Damienicach i Cikowicach pleban zbierał dziesięcinę wartości 10 grzywien.  Pleban zbierał dodatkowo z tych wsi, które należały do prebendarza po 1 grzywnie i 29 groszy oraz po 24 grosze za kolędę i 2 ½ grzywny z całej parafii za tzw. klerykaturę. Widać z tego że dochody plebana i prebendarza były znaczne i zapewniały dostatnie życie kolejnym profesorom Akademii Krakowskiej (pleban ok. 100 grzywien z dziesięcin i innych powinności oraz ok. 150-200 dochodu z samej wsi i folwarku, razem ok. 250 — 300 grzywien; prebendarz odpowiednio ok. 75 i 100 grzywien, razem ok. 175 grzywien). Np. 35 przeciętna wieś w tym czasie kosztowała od 500 do 800 grzywien. Należy przypomnieć, że grzywna to od 196 do 234 gramów srebra.

W czasach przedrozbiorowych używano starych dróg istniejących tu od średniowiecza. W kierunku Krakowa najlepsza droga prowadziła z Bochni przez obecne ulice: Karosek, Wodociągową i Majora Bacy. W rejonie tej ostatniej stała duża karczma -„Wirtshaus”, w której zatrzymywano się przed przeprawą przez Rabę. Do  Damienic można się było dostać oczywiście nie mostem wiszącym (zbudowano go w tym miejscu dopiero w 2. poł. XX wieku), ale funkcjonującym tu od wieków promem rzecznym. Dalej droga pocztowa biegła przez Damienice, Cikowice, Stanisławice i Kłaj w stronę Krakowa.

Po I rozbiorze Polski w 1772 r. wsie starostwa niepołomickiego stały się własnością Austriaków, którzy w Niepołomicach utworzyli urząd gospodarczy i panowali na tych terenach aż do 1918 r.  Od 1872 r. W Stanisławicach miał siedzibę jeden z czterech zarządów dóbr dominium niepołomickiego. Utrata niepodległości Polski w codziennym życiu mieszkańców wsi nie oznaczała jakiegoś szczególnego przełomu. Życie wsi biegło swoim normalnym rytmem, wyznaczanym bardziej przez pory roku i zajęcia rolnicze, niż przez nowych właścicieli tych ziem – Austriaków. Niechlubnym wyjątkiem był rok 1846 . W lutym tego roku miasto Bochnia i okolice stały się areną dramatycznych wydarzeń, które przeszły do historii pod nazwą rzezi galicyjskiej lub rabacji. Ofiary (głównie okoliczną szlachtę) zwożono do bocheńskiego starostwa, mieszczącego się w dzisiejszym budynku muzeum. Niestety chłopi ze Stanisławic mieli w tym swój udział…

W 1825 roku mieszkaniec Stanisławic Ignacy Łach ufundował murowaną kapliczkę domkową o czym mówi zachowana do dzisiaj inskrypcja. Stoi ona pobliżu szkoły podstawowej w Stanisławicach. Według legendy w pobliżu tego miejsca miał odpoczywać św. Stanisław Szczepanowski .

Okres autonomii galicyjskiej (1860-1873) wpłynął niewątpliwie korzystnie na rozwój życia gospodarczego i społecznego w rejonie Bochni. Pewne korzyści komunikacyjne odniosły również Stanisławice, położone przy ważnych drogach z Bochni do Niepołomic (droga kameralna) i z Bochni do Krakowa ( linia kolejowa uruchomiona w 1856 r.)

Według zestawienia z roku 1830 w skład dominium niepołomickiego wchodziło 41 miejscowości w tym Stanisławice. Skorowidz miejscowości w królestwie Galicji z 1868 podaje takie dane: Stanisławice to własność rządowa z ludnością w liczbie 546  wg spisu z 1857. Skorowidz z 1904 jest jeszcze dokładniejszy: Stanisławice leżą w starostwie Bochnia; sąd powiatowy w Bochni; Urząd Parafialny Łapczyca; Urząd pocztowy – Bochnia; Urząd telegraficzny Bochnia; odległość od Bochni -6 km; Własność rządowa ; Ilość mieszkańców 688.

W tym też czasie w okolicach Nadrabia rozwinęło się szkolnictwo ludowe, głównie dzięki nauczycielom, którzy częstokroć bezinteresownie stawali się działaczami kulturalno – oświatowymi, gospodarczymi, politycznymi…Początki szkolnictwa w Stanisławicach sięgają roku 1870 roku. Nauka odbywała się w prywatnych domach. W 1894 r powstała  jednoklasowa szkoła w Stanisławicach a pierwszym nauczycielem w nowo zorganizowanej szkole został mianowany Stanisław Dutkiewicz. Budowę budynku szkoły rozpoczęto w 1897 r. 1 września 1898 rozpoczęto już naukę w nowym budynku.W roku 1903 przystąpiono do budowy drugiej klasy, która została oddana do użytku w r. 1904. Nauczycielami wtedy byli Marta i Leon Grabowieccy. Leon Grabowiecki uczył młodzież zakładania szkółek leśnych, hodowli bydła, pszczół i racjonalnej uprawy ziemi. On również założył bibliotekę, Kasę Stefczyka, Kółko Rolnicze a w 1914 roku Ochotniczą Straż Pożarną. Rozpoczął   także redagowanie Kroniki szkolnej obejmującą opis wsi z lat 1870-1943 r.

W ciągu wieków Stanisławice przeżyły liczne klęski związane z powodziami, nieurodzajem w polu i głodem ludności, najazdami obcych wojsk (np. Szwedów w 1655 r ) oraz epidemiami cholery, które w tej okolicy wybuchały kilkakrotnie, min. w drugiej połowie XIX wieku  ( 1855, 1864, 1866 czy 1873 roku)

Do początków XX wieku wieś Stanisławice wraz z Cikowicami i Damienicami należała do parafii Łapczyca, a świątynią parafialną był zbudowany przez Kazimierza Wielkiego około roku 1340  kościół. W dniu 5 września 1923 roku biskup Leon Wałęga  dokonał konsekracji nowo wybudowanego kościoła, a 10 maja 1925 roku erygował parafię w Cikowicach , której pierwszym proboszczem został ks. Jan Dymurski.

Po latach stopniowego rozwoju gospodarczego  II Rzeczpospolitej w 1939 roku nastąpił wybuch drugiej wojny światowej. Wyzwolenie Stanisławic i okolicznych wsi z niewoli niemieckiej nastąpiło 21 stycznia 1945 r. , kiedy na ziemie te wkroczyły pierwsze patrole Armii Radzieckiej.

Po drugiej wojnie światowej …. ( Do uzupełnienia 🙂  )

(…) Budynek szkoły przetrwał aż do początków lat osiemdziesiątych XX wieku, po czym został zastąpiony nowo wybudowanym obiektem w latach 1982/1983.1 września 1983 r. uczniowie rozpoczęli naukę w nowym budynku szkolnym. Od 1 września 1984 r. w Punkcie Filialnym w Stanisławicach został podwyższony stopień organizacji na Szkołę Podstawową z klasami I – VI na podstawie Zarządzenia Kuratorium Oświaty i Wychowania w Krakowie z dnia 21.05.1984 r. w sprawie organizacji Szkoły Podstawowej w Stanisławicach gmina Kłaj. Od roku szkolnego 1990/1991 szkoła uzyskała kolejny stopień organizacyjny stała się pełnozakresową szkołą podstawową z klasami I – VIII. Od września 1999 r. zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji nastąpiła kolejna reforma edukacji –powstały 3 – letnie gimnazja. W związku z brakiem sal uczniowie kontynuowali naukę w Gimnazjum w Kłaju. Z dniem 01 stycznia 2004 r. nastąpiły zmiany w sprawie ustalenia granic na podstawie art. 4 ust.1 pkt 1-3 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Stanisławice znalazły się w strukturach Gminy Bochnia. W związku z tym uczniowie klasy I gimnazjum rozpoczęli naukę w oddziale gimnazjum należącym do Zespołu Szkół w Proszówkach. Od 2005 r. wszystkie trzy placówki: Przedszkole, Szkoła Podstawowa, Gimnazjum – weszły w skład Zespołu Szkół Gminnych w Stanisławicach. Z inicjatywy Samorządu Gminy Bochnia przy Zespole Szkół Gminnych w Stanisławicach powstał kompleks boisk o nawierzchni poliuretanowej.
Obecnie szkoła funkcjonuje jako Zespół Szkół Gminnych im. Henryka Sienkiewicza w Stanisławicach w skład którego wchodzą Gminne Przedszkole, Szkoła Podstawowa oraz Gimnazjum w Stanisławicach.(…)

W Stanisławicach funkcjonuje Ochotnicza Straż Pożarna włączona jako jedyna z terenu gminy do Krajowego Systemu  Ratowniczo – Gaśniczego. Poza tym działa miejscowa świetlica, do której uczęszczają młodzi i starsi mieszkańcy miejscowości.

Poniżej  wojskowe mapy  z lat   1763 – 1887 narysowane z dokładnością do poszczególnych domów. Szczególnie ciekawe oczywiście Stanisławice.

Linki do trzech Map Imperium Habsburgów. .

First Military Survey (1763-1787)

Second Military Survey (1806-1869)

Third Military Survey (1869-1887)

 

 

 

Redaktorem stron „Historia Stanisławic” jest Marta Skorupa.

dziękujemyyes

administrator